تغییرات دانه‎بندی رسوبات معلق رودخانه در اثر برداشت شن و ماسه (مطالعه موردی: رودخانه واز)

تعیین صحیح و پیش بینی رسوبات حمل شده به وسیله جریان رودخانه ای در پروژه های مدیریت منابع آب، برنامه ریزی و کاهش سیل و پایداری محیط زیست بسیار مهم می باشد. تجزیه و تحلیل های اندازه ذرات می تواند اطلاعات مهمی در مورد منشاء رسوبات، تاریخچه حمل و نقل و شرایط رسوب گذاری آن ها ارائه دهد. حال آن که این مهم تاکنون در ایران کم تر مورد توجه قرار گرفته است. تحقیق حاضر در رودخانه واز در استان مازندران با هدف بررسی برداشت شن و ماسه بر تغییرات دانه‎بندی رسوبات معلق در بالادست و پایین دست محل برداشت شن و ماسه انجام گرفت. برای این منظور، نمونه برداری از بالادست و پایین دست محل برداشت طی یک دورۀ یک ساله به صورت ماهانه از بهمن 1390 تا دی ماه 1391 انجام پذیرفت. به منظور دانه بندی رسوبات معلق از دستگاه master sizer و برای استخراج مؤلفه های میانگین، جورشدگی، چولگی و کشیدگی از نرم افزار gradistat استفاده شد. تجزیه و تحلیل نتایج نشان داد که دامنۀ تغییرات 10d از 34/0 تا 12/1 میکرون، 50d از 24/3 تا 41/13 میکرون و همچنین 90d از 12/14 تا 74/90 میکرون و میانگین اندازه ذرات نیز در دامنۀ بین 19/3 تا 45/11 میکرون متغیر بوده است. همچنین دامنه تغییرات جورشدگی، چولگی و کشیدگی به ترتیب از 11/3 تا 38/6، 13/0- تا 32/0- و 88/0 تا 29/1 میکرون اندازه گیری شد. عدم استمرار فعالیت و فاصله محل های نمونه برداری از معادن مورد مطالعه را می توان به عنوان دلایل عمده عدم وجود اثر معنی دار معادن برداشت شن و ماسه بر ویژگی های دانه بندی رسوبات معلق در رودخانه واز معرفی نمود.